สมุดไทยบันทึกธรรมคดีเรื่อง ธัมมจักกัปปวัตนสูตร เป็นปฐมเทศนา เทศนากัณฑ์แรก ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงแก่พระปัญจวัคคีย์ เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสธัมมจักกัปปวัตนสูตรนี้อยู่ ดวงตาเห็นธรรม ปราศจากธุลีปราศจากมลทิน ก็ได้เกิดขึ้นแก่ท่านพระโกณฑัญญะ นับเป็นพระสงฆ์สาวกองค์แรกในพระพุทธศาสนา วันนั้นเป็นวันเพ็ญกลางเดือนอาสาฬหะหรือเดือน ๘ เป็นวันที่พระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ บังเกิดขึ้นในโลกเป็นครั้งแรก คือมี พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ครบบริบูรณ์ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร มีเนื้อหาแสดงถึงการปฏิเสธส่วนที่สุดสองอย่าง และเสนอแนวทางดำเนินชีวิตโดยสายกลางอันเป็นแนวทางใหม่ให้มนุษย์ มีเนื้อหาแสดงถึงขั้นตอนและแนวทางในการปฏิบัติเพื่อบรรลุถึงอริยสัจทั้ง ๔ คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ โดยเริ่มจากทำความเห็นให้ถูกทางสายกลางก่อน เพื่อดำเนินตามขั้นตอนการปฏิบัติรู้เพื่อละทุกข์ทั้งปวง เพื่อความดับทุกข์ อันได้แก่นิพพาน ซึ่งเป็นจุดมุ่งหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา
มังคลัตถทีปนี (มังคละ+อัตถะ+ทีปนี) แปลว่า แสดงเนื้อความของมงคลสูตร บอกให้ทราบถึงสิ่งที่จะยังชีวิตคือสรีรยนต์นี้ให้ถึงความสมบูรณ์หรือถึงความยั่งยืนตามแนวพระพุทธศาสนา มงคลสูตรเกิดขึ้นเมื่อมนุษย์ยังไม่ทราบว่าอะไรแน่ที่เป็นมงคลชีวิต
พระคัมภีร์ผูกนี้ พระครูพัฒนกิจสุนทร(สังข์ ชิตมาโร) ใช้เทศน์ขึ้นธรรมาสน์เป็นผูกแรก เมื่อครั้งจำพรรษาในช่วง 2-3 พรรษาแรกที่วัดนาหนอง ต.ดอนแร่ อ.เมืองราชบุรี จ.ราชบุรี ลานที่ ๑ หน้า ๑ ระบุ “ธรรมเทศนาอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตรแห่งพระพุทธเจ้า” ท้ายลาน “กล่าวยังธรรมเทศนาอันชื่อว่า ปัญหาราชสูตร ก็แล้วเท่านี้ก่อนแล ๚ เสด็จแล้วปีมะเมียเดือน ๘ ขึ้น ๘ ค่ำ วันอาทิตย์ ยามตะวันขึ้น ๔ โมง ๚ หนังสือวัดหนองบัว เจ้าของ ๚ จุรสุมน ๚ แลท่านทั้งหลายเหย๚๛” ที่รูร้อยสายสนองลานหน้าทับต้น และหน้าทับปลาย ใช้แผ่นหนังเจาะรูแล้วเย็บติดใบลาน เพื่อเสริมความแข็งแรง เป็นการยืดอายุการใช้งาน และป้องกันรูร้อยสายสนองแตกอีกด้วย
หน้าทับเค้าลานแรก ระบุ “หน้าทับเค้าหนังสือสักกบรรพแลนายเหย ๚๛” และเขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีดำ “สักกบรรพ์ ๑๐” หน้าทับเค้าลานที่สอง เขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง “สักกะบัน” เขียนเลขอารบิกด้วยปากกาลูกลื่นสีดำไว้ด้านซ้ายลาน ทุกหน้าตั้งแต่ “1-31” และเขียนเลขไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีดำไว้ด้านขวาลาน ทุกหน้าตั้งแต่ “๑-๓๑” ท้ายลาน ระบุ “สกฺกบพฺพํ นิฏฺฐิตํ กิริยาอันกล่าวยังปริเทเจทนา อันประดับประดาไปด้วยพระคาถาทั้งหลายได้ ๒๓ พระคาถา ก็สมเร็จเสด็จแล้วเท่านี้ก่อนแลแลนา ๚๛”
หน้าทับเค้าเขียนอักษรไทยด้วยปากกาลูกลื่นสีดำ “นครกัณฑ์ ผูก ๑๓” หน้าทับเค้า ระบุ “หน้าต้นนครซูเซือม่วนอาละแล || มีอยู่ ๔๔ ใบหน้าแล ๚๛” ท้ายลานจารอักษรไทย ระบุ “มหาเวสันตระจาตะกังนิฐิตัง เตสนา นะคะระกันตัง อันประดับประดาไปด้วยพระคาถาว่าได้ ๔๘ พระคาถา ก็สมเร็จเสด็จแล้วเต่านี้ก่อนและ” มีรอยแก้ไขเพิ่มเติมวรรณยุกต์ คำ และขีดเส้นแบ่งคำหรือวรรคด้วยปากกาลูกลื่นสีแดง และสีน้ำเงิน, จารอักษรไทย ๒ หน้าลาน
